Μελιτζάνες, Γλυκοαλκαλοειδή και Σολανίνη

Μελιτζάνες, Γλυκοαλκαλοειδή και Σολανίνη

Οι μελιτζάνες (Solanum melongena), μέλος της οικογένειας των σολανωδών, εχει πλούσια θρεπτική αξια και πολλά υποσχόμενες βιοδραστικές ενώσεις του. Αν και υπάρχουν ανησυχίες σχετικά με την τοξικότητα των γλυκοαλκαλοειδών (κυρίως της σολανίνης), οι κίνδυνοι είναι αμελητέοι στο πλαίσιο ισορροπημένης διατροφικής κατανάλωσης. Ας εξετάσουμε τα διατροφικά οφέλη της μελιτζάνας και τις συνήθεις ανησυχίες για την περιεκτικότητά της σε σολανίνη η οποιά σε φυσιολογικές ποσότητες έχει αντικαρκινικές ιδιότητες.

1. Θρεπτική Αξία

Για το γενικό πληθυσμό χωρίς αυτοάνοσα νοσήματα, οι μελιτζάνες προσφέρουν πληθώρα οφελών για την υγεία. Είναι πλούσιες σε αντιοξειδωτικά όπως οι ανθοκυανίνες, και ειδικότερα η νασουνίνη, που προστατεύουν τα κύτταρα από το οξειδωτικό στρες και μειώνουν τον κίνδυνο χρόνιων νοσημάτων, όπως ο καρκίνος και τα καρδιαγγειακά [1,2].

Η μελιτζάνα είναι επίσης:

•Καλή πηγή φυτικών ινών, καλίου, βιταμίνης B1, βιταμίνης B6 και βιταμίνης K.

•Πλούσια σε πολυφαινόλες, οι οποίες βοηθούν στη ρύθμιση του σακχάρου αίματος αναστέλλοντας την απορρόφηση της γλυκόζης [2].

•Πηγή χημικών ενώσεων που ενισχύουν την καρδιαγγειακή υγεία και μειώνουν την οξείδωση της LDL [1].

2. Γλυκοαλκαλοειδή και Σολανίνη: 

Η μελιτζάνα περιέχει γλυκοαλκαλοειδή (GAs), όπως η σολανίνη, που μπορεί να είναι τοξικά σε μεγάλες ποσότητες. Ωστόσο, στις περισσότερες καλλιεργούμενες ποικιλίες, οι συγκεντρώσεις είναι εξαιρετικά χαμηλές και θα έπρεπε να καταναλωθούν περίπου 1.000 μελιτζάνες για να προκύψει τοξικότητα [3,4].

Σε χαμηλες ποσότητες, η σολανίνη και άλλα γλυκοαλκαλοειδή παρουσιάζουν εντυπωσιακές αντικαρκινικές ιδιότητες με τους εξής τρόπους:

1. Επαγωγή απόπτωσης: Η σολανίνη προκαλεί προγραμματισμένο κυτταρικό θάνατο σε καρκινικά κύτταρα του ήπατος, παχέος εντέρου, παγκρέατος, προστάτη και μαστού μέσω οξειδωτικού στρες και μιτοχονδριακών μηχανισμών [5–7].

2. Αντιμεταστατική δράση: Αναστέλλει τις MMP-2 και MMP-9, ένζυμα κρίσιμα για την εισβολή και μετάσταση των όγκων [6,8].

Όπως συμβαίνει με πολλές βιοδραστικές ουσίες (π.χ. καφεΐνη, σελήνιο, βιταμίνη D, βιταμίνη Β12, ψευδάργυρος), η δόση είναι καθοριστική: ωφέλιμη σε μικρές ποσότητες, τοξική σε υπερβολή.

3. Ειδικές Περιπτώσεις: Αυτοάνοσα Νοσήματα

Σε άτομα με αυτοάνοσα νοσήματα, τα σολανώδη όπως η μελιτζάνα μπορεί να επιδεινώσουν τα συμπτώματα. Η σολανίνη, ενδέχεται να αυξήσουν τη διαπερατότητα του εντέρου (γνωστό ως "leaky gut"), πιθανώς ενεργοποιώντας ανοσολογικές αποκρίσεις [9].

Τα φυσικά προ-φλεγμονώδη αλκαλοειδή ενδέχεται να ευνοήσουν έξαρση σε καταστάσεις όπως ο λύκος, η ρευματοειδής αρθρίτιδα και η θυρεοειδίτιδα Hashimoto [9].

Ωστόσο, αυτές οι επιδράσεις είναι ως επί το πλείστον ανεπίσημες ή δεν υποστηρίζονται ισχυρά από πληθυσμιακές μελέτες.

4. Συμβουλές Προετοιμασίας για μείωση της περιεκτικότητας σε σολανίνη

1. Επιλέγουμε ώριμα λαχανικα. Αποφεύγουμε ανοιχτόχρωμες μελιτζάνες και πράσινες πατάτες.

2. Αφαιρούμε το κοτσάνι και τον κάλυκα σε μελιτζάνες και πιπεριές, τα οποία έχουν υψηλότερη συγκέντρωση γλυκοαλκαλοειδών.

3. Πασπαλίζουμε με αλάτι για μείωση της πικράδας και αποβολή της σολανίνης, τουλάχιστιν μισή ωρα και ιδανικά απο βραδίς.

4. Μούλιασμα σε κρύο νερό και καλό ξέπλυμα.

5. Καλό μαγείρεμα (ψήσιμο, φούρνος, σχάρα) για αποδόμηση των υπολειμμάτων γλυκοαλκαλοειδών \[3].

Συμπεράσματα

Οι μελιτζάνες είναι πλούσιες σε θρεπτικά συστατικά με αντιοξειδωτικές, καρδιοπροστατευτικές και σακχαρορυθμιστικές ιδιότητες. Παρά την παρουσία γλυκοαλκαλοειδών όπως η σολανίνη, η τοξικότητα είναι εξαιρετικά απίθανη με φυσιολογική κατανάλωση, ιδιαίτερα όταν η μελιτζάνα προετοιμάζεται κατάλληλα. Αξιοσημείωτο είναι ότι η σολανίνη εμφανίζει ισχυρή αντικαρκινική και αντιμεταστατική δράση in vitro. Για τον γενικό πληθυσμό, η μελιτζάνα παραμένει πολύτιμο στοιχείο μιας ισορροπημένης διατροφής.

Βιβλιογραφία

1. FoodData Central. U.S. Department of Agriculture.

2. Eggplant’s Potential in Chronic Disease Prevention. PMC9579588. [https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC9579588/](https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC9579588/)

3. Toxicological review of glycoalkaloids in food. PMC7417869. [https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC7417869/](https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC7417869/)

4. Solanine Toxicity. NIH PubMed. [https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32762370/](https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32762370/)

5. α-Solanine induces apoptosis in colorectal cancer cells. PMC7107943. [https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC7107943/](https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC7107943/)

6. Natural glycoalkaloids and their anticancer effects. [https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32762370/](https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32762370/)

7. Glycoalkaloid-induced inhibition of cancer metastasis. PMC9579588.

8. Role of MMP-2 and MMP-9 in cancer metastasis. PMC7107943.

9. Nightshades and Autoimmunity.